Na tegorocznym turnieju US Open, w czwartek 28 sierpnia 2025 r., po pięciosetowym meczu na korcie nr 11 w Nowym Jorku kamery uchwyciły scenę, która „rozbiła Internet”, wywołała gwałtowną reakcję mediów i opinii publicznej: dorosły mężczyzna przechwycił czapkę, którą polski tenisista zamierzał podarować dziecku. Następnie sprawca podał czapkę osobie towarzyszącej, która mimo protestów dziecka schowała ją do torby.

Echa tego wydarzenia nie milkną, a jak ktoś smutnie zauważył, jego sprawca stał się najbardziej znanym Polakiem. Sława wątpliwa. Dla dziecka oczywista niesprawiedliwość i krzywda. Dla Kamila Majchrzaka wydarzenie, które niezasłużenie przesłania jego sukces (zwłaszcza, że sam tenisista zachował się z klasą: odnalazł chłopca i w miejsce zagarniętej przez dorosłego czapki podarował mu kolejną, a wraz nią liczne upominki). Wiemy, że wydarzyło się coś złego. Jak to wygląda od strony prawnej?

Po pierwsze należy ustalić jak kwalifikować opisane zdarzenie na gruncie prawa polskiego oraz prawa stanu Nowy Jork. Temu poświęcamy ten wpis. Odrębnej oceny wymaga to co wydarzyło się później w Internecie, gdzie znany przedsiębiorca miał rzekomo wzywać do usuwania krytycznych komentarzy i grozić autorom odpowiedzialnością karną. Temu poświęcimy kolejny wpis.

Kwalifikacja zdarzenia „przy barierkach”

Przyjmuje się, że przestępstwem jest czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Tak w prawie polskim jak i amerykańskim obowiązuje domniemanie niewinności. O winie przesądza sąd. Możemy jednak zastanowić się nad kwalifikacją prawną w sytuacji takiej jak opisywana przez media.

Zgodnie z relacją mediów dorosły zabrał czapkę, którą zawodnik podawał chłopcu. Kluczowym dla oceny prawnej jest stwierdzenie czyja była czapka: tenisisty, chłopca, czy dorosłego, którą ją zagarnął. Jeśli ustalenie mediów jest prawdziwe: chłopiec poprosił o czapkę, a zawodnik mu ją podał to odpowiedź jest prosta: darowizna została skutecznie dokonana (zamiar obdarowania i „wydanie” rzeczy dziecku). Czapka stała się wówczas własnością chłopca. To czy chłopiec zdążył wziąć ją do ręki czy też została przechwycona w momencie podania jest wtórne. Czapka była chłopca i jego było prawo.

Prawo polskie

Na gruncie polskiego prawa karnego zabór cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia to kradzież. Czynem zabronionym jest również przywłaszczenie prawa majątkowego. Przyjęcie rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego to paserstwo.

W pierwszym przypadku zastosowanie ma art. 278 § 1 Kodeksu karnego (kradzież) lub – przy wartości do 800 zł – art. 119 § 1 Kodeksu wykroczeń (wykroczenie kradzieży). W drugim art. 284 Kodeksu karnego (przywłaszczenie). W trzecim, art. 291 Kodeksu karnego (paserstwo).

Przepisy są dość jednoznaczne:

Kradzież: art. 278 Kodeksu Karnego

§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. (…)

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1, 1a lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3a. Kto dopuszcza się kradzieży szczególnie zuchwałej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

 

Kradzież i przywłaszczenie: art. 119 Kodeksu wykroczeń

§ 1. Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. (…)

 

Przywłaszczenie: art. 284 Kodeksu karnego

§ 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. (…)

§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

 

Paserstwo: art. 291 Kodeksu karnego

§ 1. Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Tak w Polsce. Wydarzenie miało jednak miejsce w USA, na terenie kortu nr 11 kompleksu USTA Billie Jean King National Tennis Center w Flushing Meadows–Corona Park, Queens (NYC), podczas US Open. To oznacza jurysdykcję miejscowego sądu i prawo stanu Nowy Jork jako właściwe. Wtedy zastosowanie mają Skonsolidowane przepisy stanu Nowy Jork (Consolidated Laws of the State of New York, Chapter 40 — Penal Law, często skracane jako: New York Penal Law, dalej opisywane jako „PEN”).

Prawo stanu Nowy York

Prawo amerykańskie różni się od polskiego, ale podstawowa logika prawna pozostaje ta sama. Zgodnie z PEN opisany czyn może zostać na gruncie prawa karnego stanu Nowy Jork zakwalifikowany jako:

• Kradzież mienia 4. stopnia (Grand Larceny in the 4th Degree PL § 155.30(5)) jeśli czapkę wyrwano dziecku z ręki (t.zw. kradzież „z osoby”). W takim przypadku byłoby to przestępstwo kwalifikowane (felony) klasy E niezależnie od wartości zagrożone karą do 4 lat pozbawienia wolności, przy czym sąd może także orzec niżej, w tym karę w zawieszeniu lub karę ograniczenia wolności.
• Jeśli czapkę przechwycono (np.) przed fizycznym wydaniem dziecku wówczas czyn może zostać zakwalifikowany jako wykroczenie kradzieży, klasy A (Petit Larceny (PL § 155.25) A-misdemeanor – gdy nie było kradzieży „z osoby”).
• Czynem zabronionym jest również świadome posiadanie rzeczy pochodzącej z kradzieży (np. schowanie czapki do torby „na własność”). W Takim przypadku czy kwalifikowałby się jako paserstwo 5. stopnia (Criminal Possession of Stolen Property in the 5th Degree (PL § 165.40) A-misdemeanor).

Prawo cywilne

Teoretycznie w takim przypadku w Polsce zastosowanie może mieć również prawo cywilne, odpowiedzialność z deliktu i powództwo o wydanie rzeczy. Podobnie w stanie Nowy Jork gdzie jest możliwe roszczenia z tytułu „conversion” oraz „replevin’ (wydanie rzeczy).

W prawie polskim działa prosta zasada z art. 415 Kodeksu cywilnego: kto z własnej winy wyrządzi drugiemu szkodę, ma obowiązek ją naprawić. Aby dane zachowanie było czynem niedozwolonym (deliktem), musi być bezprawne i zawinione. Naprawienie szkody odbywa się według zasady pełnej kompensacji – poszkodowany powinien zostać postawiony możliwie blisko stanu, w jakim byłby, gdyby do szkody nie doszło. Taka odpowiedzialność to odpowiedzialność deliktowa (ex delicto).

W stanie Nowy Jork podobny skutek osiąga się nie jednym przepisem prawa stanowionego (ustawy), lecz przez zastosowanie prawa zwyczajowego (common law) i przepisów z zakresu postępowania cywilnego. Najczęściej wchodzą w grę dwa instrumenty:

• Conversion – odpowiedzialność za bezzasadne zawłaszczenie cudzej ruchomości. Poszkodowany musi wykazać, że miał własność albo lepsze prawo do posiadania rzeczy oraz że sprawca władczo nią rozporządził wbrew temu prawu. Tak ujął to m.in. nowojorski Sąd Apelacyjny w sprawie Colavito v. New York Organ Donor Network, Inc., 8 N.Y.3d 43 (2006).
• Replevin – pozew o wydanie rzeczy uregulowany w art. 71 Prawa i zasad postępowania cywilnego stanu Nowy Jork (New York Civil Practice Law and Rules — Chapter 8 of the Consolidated Laws of New York – CPLR) — rozdział 8 Skonsolidowanych Ustaw Stanu Nowy Jork. (np. § 7101 „action to recover a chattel”, § 7102 „order of seizure”). To ścieżka, która pozwala odzyskać samą rzecz; można z niej korzystać obok roszczenia o odszkodowanie z tytułu conversion.

Regulamin US Open

Regulamin obiektu to jest ta część na bilecie lub wyświetlana w formie odnośnika na stronie przy zakupie biletu, której nikt nie czyta, a stosuje się do każdego widza.

Co oczywiste, regulamin nie zmienia kwalifikacji karnej wg prawa stanu Nowy Jork. Regulamin to warunki umowy między widzem a organizatorem (zasady porządkowe i kontraktowe). Nie redefiniuje on pojęć z nowojorskiego PEN (np. „larceny”). Jeżeli widz przejął cudzą rzecz (czapkę) z zamiarem zatrzymania, to czyn nadal podlega ocenie na gruncie przepisów prawa karnego (petit larceny / grand larceny „from the person”), a regulamin nie czyni z takiego zachowania „dozwolonego polowania na pamiątki”. Natomiast regulamin dodaje skutki porządkowo-kontraktowe takie jak np. natychmiastowe wydalenie z obiektu bez zwrotu ceny biletu i potencjalny zakaz wstępu w przyszłości.

Mówiąc krótko: VII przykazanie obowiązuje tak u nas jak i za wielką wodą.

O tym co wolno, a czego nie wolno pisać na ten temat napiszemy w części II.

Niniejsza analiza ma charakter hipotetycznego studium przypadku i wyroku sądu zastąpić nie może. Nie stanowi również porady prawnej. Udzielenie porady wymaga indywidualnej oceny okoliczności oraz kontaktu z naszą kancelarią.

Photo by Dylan Freedom on Unsplash