Projekt ustawy o jawności życia publicznego dotyczy w znacznej mierze podmiotów wykonujących zadania publiczne, a w zakresie spółek prawa handlowego głównie spółek zobowiązanych, tj. m. in. takich, w których udział Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, państwowych lub samorządowych osób prawnych stanowi co najmniej 20% kapitału zakładowego lub 20% liczby akcji lub udziałów w spółce.
W pewnym zakresie ustawa dotyczy także innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, będących np. kontrahentem spółek zobowiązanych lub spółek Skarbu Państwa. Skutki wejścia w życie ustawy mogą być dla tych przedsiębiorców odczuwalne na następujących płaszczyznach:
- obowiązek udostępniania informacji publicznej – jeśli przedsiębiorca wykonuje zadania publiczne lub dysponuje majątkiem publicznym;
- rejestr umów cywilnoprawnych zawartych w formie pisemnej oraz umów cywilnoprawnych, których skutkiem jest wydatkowanie środków pieniężnych w kwocie co najmniej 2000 zł – rejestr taki muszą prowadzić jednostki sektora finansów publicznych, bank państwowy, przedsiębiorstwa państwowe, instytuty badawcze, spółki zobowiązane, spółdzielnie mieszkaniowe, jednak zamieszczone w rejestrze informacje dotyczą także kontrahentów tych podmiotów i zawierają informacje takie, jak m. in. dane identyfikujące kontrahenta, całkowita wartość przedmiotu umowy, informacje o zmianie warunków umowy lub zawartych aneksach (art. 9 projektu) – kontrahent podmiotu „publicznego” oraz informacje dotyczące umowy i transakcji są jawne; w zależności od podmiotu prowadzącego rejestr, jest on albo udostępniany w Biuletynie Informacji Publicznej, albo dostępny wyłącznie dla Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
- zakaz łączenia stanowisk – podmioty wskazane w ustawie, jak np. sędzia Trybunału Konstytucyjnego, pracownicy urzędu państwowego, wójt, burmistrz, prezydent miasta (art. 36 projektu), nie mogą być członkiem organu zarządzającego, rady nadzorczej, organu kontrolnego spółki prawa handlowego, likwidatorem, syndykiem, pełnomocnikiem wspólnika, być zatrudniona lub wykonywać odpłatnie zajęć w spółce prawa handlowego, posiadać więcej niż 10% akcji i udziałów (art. 35 projektu)
- status sygnalisty – prokurator może postanowieniem nadać status sygnalisty osobie fizycznej lub przedsiębiorcy, który przekazuje wiarygodne informacje o podejrzeniu popełnienia przez podmiot, z którym sygnalista jest związany umową o pracę lub innym stosunkiem umownym, przestępstwa np. płatnej protekcji, oszustwa, spowodowania szkody w obrocie gospodarczym, jeśli jego współpraca z wymiarem sprawiedliwości może niekorzystnie wpłynąć na sytuację osobistą, zawodową lub materialną sygnalisty; sygnaliście przysługuje m. in. zwrot od Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego poniesionych w związku z jego zgłoszeniem, a także ochrona stosunku pracy (art. 61, 62, 62 projektu);
- obowiązek przeciwdziałania praktykom korupcyjnym – przedsiębiorca będący co najmniej średnim przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej ma obowiązek stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych w celu przeciwdziałania przypadkom dokonywania przez osoby działające w imieniu lub na rzecz tego przedsiębiorcy określonych przestępstw. Poprzez stosowanie wewnętrznych procedur antykorupcyjnych rozumie się podejmowanie środków organizacyjnych, kadrowych i technicznych mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego przypadkom popełnienia przestępstw, o których mowa w ust. 1 przez osoby, które działają w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy, w szczególności:
a) niedopuszczanie do tworzenia mechanizmów służących finansowaniu kosztów, udzielania korzyści majątkowych i osobistych, w tym z wykorzystaniem majątku przedsiębiorstwa;
b) zapoznawanie osób zatrudnianych przez przedsiębiorcę z zasadami odpowiedzialności karnej za przestępstwa o charakterze korupcyjnym;
c) umieszczanie w umowach klauzul, stanowiących iż żadna część wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy nie zostanie przeznaczona na pokrycie kosztów udzielania korzyści majątkowych i osobistych;
d) opracowanie i wdrożenie kodeksu antykorupcyjnego przedsiębiorstwa, jako deklaracji odrzucającej korupcję, podpisany przez każdego pracownika, współpracownika i inny podmiot gospodarczy działający na rzecz przedsiębiorcy;
e) określenie i wdrożenie wewnętrznej procedury i wytycznych dotyczących otrzymywanych prezentów i innych korzyści przez pracowników;
f) niepodejmowanie decyzji w przedsiębiorstwie w oparciu o działania korupcyjne;
g) opracowanie i wdrożenie procedur informowania właściwych organów przedsiębiorcy o propozycjach korupcyjnych;
h) opracowanie i wdrożenie wewnętrznych procedur postępowania w sprawie zgłoszenia nieprawidłowości.
Przedsiębiorca, który nie opracował wewnętrznych procedur antykorupcyjnych lub ich nie stosuje lub stosowane wewnętrzne procedury antykorupcyjne były pozorne bądź nieskuteczne i osobie działającej w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy przedstawiono zarzuty popełnienia przestępstwa o charakterze korupcyjnym, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych.
